Ayrıntılı Nöropsikiyatrik Testler Nedir?
Nöropsikiyatri, nöroloji ve psikiyatri bilimlerinin birleştiği, beynin yapısı ve işlevleri ile insan davranışları arasındaki bağıntıyı inceleyen tıp dalıdır. Nörobiyolojik ve psiko sosyal faktörlerin birbirleriyle olan etkileşimi ile beynin fonksiyon bozuklukları neticesinde görülen psikiyatrik davranış bozukluklarının tanısı ve tedavisini amaç edinen bir yaklaşımdır.
Kısacası beynin, bozuk düşünce ve davranışlara etkisi tespit ve tedavi edilir. Hem nörolojide olduğu gibi sinirsel bağlantılar irdelenir, hem de psikiyatride olduğu gibi karşılaştırma ve kıyaslamalar yapılır. Nöropsikiyatri; dil, zekâ, algı, hafıza, dikkat bozuklukları gibi iki bilimin ara bölgesinde kalan alana yönelir.
Ayrıntılı Nöropsikiyatrik Testler; beynin yapısı ile ilgili ya da beyinle bağlantılı olduğu bilinen psikolojik fonksiyonları ve karmaşık zihinsel süreçleri ölçmek, neyin yanlış olduğunu bulmak için, klinik ortamda kullanılan, performansa dayalı, bir gözlemci eşliğinde becerilerin kullanmasının istendiği araştırma ve tanı koyma testleridir. Sözlü, yazılı ya da görsel olarak yapılırlar.
Genellikle; öğrenme, anlama, düşünme ve hatırlama gibi bilişsel yetenekler, sözel yetenekler, algılama, hafıza, motor fonksiyonlar, problem çözme ve karar verme süreci yeteneklerinin anlaşılmasını kapsarlar. Ayrıntılı nöropsikiyatrik testler; algılama, öğrenme, anlama, bellek, dikkat ve genel yetenek gibi birçok bilişsel faaliyetin ölçümünü yapmaya ve alınan puanların geleneksel psikometrik teoriye dayalı olarak, benzer insan gurubunun puanlarıyla kıyaslanmasına olanak sağlarlar.
Ayrıntılı Nöropsikiyatrik Testler Neden Kullanılır?
Ayrıntılı nöropsikiyatrik testler unutkanlık, konsantrasyon ve dikkat eksikliği, öğrenme bozukluğu, inme, epilepsi, travma, alzheimer ve bunama gibi demans hastalıklarında; tanı koyma, hastalık seyrinin takibi, tedavi sonuçlarının değerlendirilmesi ve iyileştirme maksadıyla kullanılır.
Tanı koyma esnasında yapılacak detaylı nöropsikiyatrik testler ile zihinsel ve davranışsal bozukluklar belirlenir. Öncelikle bozukluğun ne olduğu, bozukluğun seviye ve şiddeti, bozukluğun kaynağı, beynin etkilenen bölgesi gibi önemli bilgiler ortaya konulur.
Yapılacak testler yardımıyla, tanısı ve teşhisi yapılan nörolojik hasar ya da deformasyonun ilerleyip ilerlemediği, tedavinin hastalığı iyileştirip iyileştirmediği değerlendirilerek, hastalığın gidişatı takip edilir.
Hastalıktan etkilenen becerilerin iyileştirilmesinin yanı sıra etkilenmemiş alanların sağlığının korunabilmesi için uygulanacak doğru ve etkin programın tespiti ve tedavi esnasında yenilenmesi ayrıntılı nöropsikiyatrik testler ile sağlanır.
Ayrıntılı Nöropsikiyatrik Testleri Kimler Uygular?
Ayrıntılı nöropsikiyatrik testlerin uygulanması, puanlanması ve yorumlanması; konusunda uzman klinik psikologlar veya nöropsikologlar tarafından yapılır. Ayrıca uzman bir psikolog gözetiminde test verme ve puanlama konusunda özel olarak eğitilmiş almış olan psikometristler de bu ayrıntılı nöropsikiyatrik testleri uygulayabilirler.
Ayrıntılı Nöropsikiyatrik Test Türleri Nelerdir?
Ülkemiz için nöropsikiyatrik testlerin standardizasyonu için yapılmış ilk test topluluğu, BİLNOT Bataryası (Bilişsel Potansiyeller için Nöropsikolojik Test Bataryası) olmuştur. Bu standardizasyon, TBAG-Ü / 17-2 sayılı proje ile TÜBİTAK tarafından desteklenmiştir. Ayrıntılı nöropsikiyatrik testler olarak BİLNOT Bataryası’nda yer alan testlerin yanında farklı testler de kullanılmaktadır.
Sözel Hafıza / Bellek Testi (Verbal Memory Test – VBMT)
Sözel Hafıza Testleri; bilişsel bozulmanın erken tespit edilmesinde yaygın olarak kullanılan testlerdir. Kişiye belli sayıda kelimeden oluşan bir liste gösterilerek, belli süreler içerisinde, sıra gözetmeksizin, mümkün olan en çok sayıda kelimeyi hatırlaması istenir. Birey; anlık hatırlama, geciktirilmiş kendiliğinden hatırlama ve geciktirilmiş tanıyarak hatırlama şeklinde değerlendirilerek, anlık belleği ve dikkati sürdürebilmesi hakkında bilgi toplanır.
Örnekler:
Sözel Bellek Süreçleri Testi (SBST,;Öktem, Ö., 1992)
Auditory Verbal Learning Test (AVLT; Rey, 1941)
California Verbal Learning Test (CVLT; Delis, Kramer, Kaplan, & Ober, 2000)
Görsel Hafıza / Bellek Testi (Visual Memory Test – VIMT)
Görsel Hafıza Testleri; görsel imgelerin ve mekânsal algıların bellekte tutum ölçümlerinin yapılması için yaygın olarak kullanılan testlerdir. Kişiye belli sayıda şekil, farklı sürelerde gösterilir. Önce şekilleri bakarak sonra bakmadan çizmesi, farklı şekiller içerisinde tanıması istenir. Bireyin anlık veya geciktirilmiş hatırlama, görsel algılama ve motor yetenekleri değerlendirilerek bilgi toplanır. Örnekler:
The Benton Visual Retention Test (BVRT; Benton, 1974)
The Benton Facial Recognition Test (BFRT; Benton, 2003)
The Wechsler Memory Scale (WMS; Wechsler, D. ,1987)
Parmak Dokunma Testi (Finger Tapping Test – FTT)
Parmak Dokunma Testleri; özellikle motor hız ve beynin sağ ve sol lobları arasındaki anatomik ve fonksiyonel farklılaşma (lateralizasyon) gibi motor fonksiyonlarını incelemek için yaygın olarak kullanılan testlerdir. Kişinin, parmakları uzatılmış halde avuç içini düz bir zemine koyması istenir ve duyu değerlendiriciler sayma cihazına yerleştirilir, parmakla süratli olarak vuruş yapması istenerek motor hız ve koordinasyon bilgisi toplanır.
Rakam Sembol Kodlama Testi (Symbol Digit Coding Test – SDC)
Rakam Sembol Kodlama Testleri; görsel tarama becerileri, görsel algı, görsel hafıza ve motor fonksiyonların yanında bireyin farklı bilişsel alanlarını değerlendirmek için yaygın olarak kullanılan bir testtir. Başlangıçta, bir kişinin IQ düzeyini ölçen ve çok yaygın kullanılan bir test olan Wechsler Yetişkin Zekâ Testi'nin (Wechsler Adult Intelligence Scale-WAIS) alt testlerinden bir olarak hazırlanmıştır.
Rakam sembol kodlama testinde, her biri benzersiz, kolay çizilen bir sembolle eşleştirilen 1-9 rakamlarından oluşan bir anahtar bulunmaktadır. Anahtarın altındaki birkaç satırda 1-9 sayıları rastgele sırayla birden fazla olacak şekilde tekrarlanır. Test uygulanan kişinin 90 veya 120 saniye boyunca rakamların altındaki boşlukları anahtar sembollerle doldurması istenir.
Stroop Testi (ST)
Stroop Testi; basit ya da karmaşık reaksiyonların süresini, inhibisyon/disinhibisyon becerisini, bilişsel esneklik ve yönelimsel dikkati değerlendirmek için yaygın olarak kullanılan bir testtir. Kişinin basit seviyeden kompleks ve karmaşık yapıda seyir eden yönergeler karşısında uyum sağlayabilme becerisini, engellemelere karşı direnç gösterebilme becerisini ve alışılmış cevapları bastırıp istenilen cevabı verebilme becerisini inceler ve yorumlar.
Eşleştirme Dikkat Testi (Shifting Attention Test – SAT)
Eşleştirme Dikkat Testi; kişinin bir yönerge setinden diğerine hızlı ve doğru bir şekilde geçiş yeteneğini, bilişsel esnekliğini ölçmek için yaygın olarak kullanılan bir testtir. Bireyin soyutlama, kavramsallaştırma, problem çözme, karmaşık dikkat becerisi, kategorize etme ve kategori değiştirebilme yetenekleri değerlendirilerek bilgi toplanır.
Sürekli Performans Testi (Continious Performance Test – CPT)
Sürekli Performans Testleri; kişinin dikkatini sürdürüp sürdüremediğinin, meydana gelen rastgele uyaran değişikliklerinin izlenebilmesi için yaygın olarak kullanılan bir testtir. Bu test ile bireyin dikkat ve dürtüsellik yetenekleri, hedefleri yakalama ve kaçırma sıklıkları, hedef olmayan uyaranlara yanlış yanıt verme sıklığı, her bir yanıt türü için tepki süreleri, uyaranlar arasındaki zaman aralığının değişimine göre yanıt verme biçimleri, zaman içerisinde dikkat ve dürtüselliğin değişimi gibi klinik öneme sahip birçok değişken elde edilerek bilgi toplanır. MOXO-CPT, CONNERS ve IVA PLUS gibi birçok örneği bulunmaktadır.
Duygu Tanımlama / Algılama Testi (Perception of Emotions Test – POET)
Duygu Tanımlama Testi; günlük yaşamda kullanılan yüz ifadelerinin, uyaranlar yardımıyla çok değişkenli olarak değerlendirilmesi için yapılan bir testtir.
Sözel Olmayan Akıl Yürütme (Sebep/Sonuç Çözümleme) Testi (Non-Verbal Reasoning Test – NVRT)
Sebep/sonuç çözümleme ya da diğer ismiyle sözel olmayan akıl yürütme testleri; metin içermeyen, görsel olarak sunulan bilgilerin anlaşılması, analiz edilmesi ve problemlerin mantıksal olarak çözülebilmesi becerilerini değerlendirmek için çok yaygın olarak kullanılan testlerdir. Özellikle seçme ve değerlendirme süreçlerinde yoğun olarak kullanılmaktadırlar.
Kliniğimizde uygulanan diğer Psikiyatrik Testler