Bipolar Bozukluk (İki Uçlu Duygudurum Bozukluğu) Nedir?
Manik-depresif hastalık olarak da bilinen bipolar bozukluk, öz Türkçe’si ile iki uçlu duygulanım olarak ifade edilir. Ruh hali, enerji, aktivite düzeyleri ve günlük görevleri yerine getirme yeteneğinde olağandışı kaymalara neden olan bir beyin hastalığıdır. Bipolar hastalığı olan kişilerde günlük yaşantıları devam ederken ruh hallerinde aşırı dalgalanmalar yaşanır.
Aşırı çıkışlar (manik) ve aşırı inişler (mani veya hipomani) görülür. Sizlere bu makalemizde merak edilen ve bilinmeyen hususları anlatmaya çalışacağız.
Dört temel bozukluk tipi vardır; hepsinde ruh hali, enerji ve aktivite seviyelerinde açık değişiklikler görülmektedir. Aşırı uçlardan, derin ve enerji dolu davranış dönemlerinden (manik bölümler), çok üzücü, umutsuz dönemlere (depresif dönemler) kadar değişir. Daha az şiddetli manik dönemler hipomanik dönem olarak tanımlanır.
Bipolar 1 ve 2 Nedir?
Bipolar bozukluğu olan insanlar manik dönem - hipomanik dönem ile depresyon dönemi arasında gidip gelirler. İkiye ayrılır.
Bipolar I Bozukluğu:
En az 7 gün süren manik ataklarla veya acil hastane bakımına ihtiyacı olacak kadar şiddetli manik semptomlarla tanımlanmasıdır. Genellikle, depresif dönemler de görülmekte, tipik olarak en az 2 hafta sürmektedir.
Bipolar II Bozukluğu:
Depresif ve hipomanik dönem örüntüsü ile tanımlanır, ancak yukarıda tarif edilen tam gelişmiş manik dönem değildir.
Siklotimik Bozukluk (ayrıca siklotimi):
Sayısız hipomanik belirtinin yanı sıra en az 2 yıl süren (çocuklarda ve ergenlerde 1 yıl) çok sayıda depresif belirtiyle tanımlanır. Üstelik, semptomlar hipomanik dönem ve depresif dönem için tanısal gereklilikleri karşılamamaktadır.
Diğer Belirlenmiş ve Belirlenmemiş Bipolar ve İlişkili Bozukluklar:
Yukarıda listelenen üç kategoriye uymayan tür olarak tanımlanır.
Bipolar Bozukluk Sebepleri
Bipolar bozukluğun tek bir nedeni yok gibi görünmektedir ancak etkileşime giren çeşitli faktörlerden kaynaklanma olasılığı yüksektir.
Genetik faktörler : Bazı çalışmalar bipolar bozukluğa genetik bir bileşenin sebep olabileceğini öne sürmektedir. Aynı hastalığı olan bir aile üyesinde ortaya çıkması daha olasıdır. İstatistiklerde bunu doğrulamaktadır.
Biyolojik özellikler: İki Uçlu Duyum rahatsızlığı olan hastaların genellikle beyinlerinde fiziksel değişiklikler oluşmuştur. Ancak sebebin tam olarak bu dayandığı bilinmemektedir.
Kimyasal dengesizlikler: Nörotransmitter dengesizlikler, iki Uçlu Duyum bozukluk da dahil olmak üzere birçok ruhsal rahatsızlığın sebebidir. Hormonal Problemler: Hormonal dengesizlikler bipolar bozukluğa neden olabilir veya tetikleyebilir.
Çevresel faktörler: Taciz, zihinsel stres, ailede birinin ölümü veya başka bir travmatik olay bipolar bozukluğa sebep olabilir veya tetikleyebilir.
İki Uçlu Duygudurum Bozukluk Belirtileri Nelerdir?
Affektif Bipolar Bozukluk Belirtileri Nelerdir?
Bu kişiler yoğun duygu seviyelerinde, uyku düzenlerinde, aktivite seviyelerinde ve davranışlarında aşırı değişikler yaşamaktadırlar. Normal insanların yaşamlarında olan değişikliklerden farklılık göstermektedir. Hastalığı yaşayan kişinin çevresi tarafından çok çabuk fark edilebilir.
Bu durumlarda kişi kendini hasta olarak görmeyebilir. Örneğin manik dönem yaşayan bir hasta kendini aşırı iyi ve enerjik hissedebilir. Bunun olumlu bir durum olduğu düşünülse de ilerisi çok kötü sonuçlar doğuracak bir hastalığın belirtisidir.
Manik Dönem Belirtileri
-
Aşırı çıkışlar, her duygu en yüksek seviyesinde yaşanması ve aşırı mutluluk
-
Aşırı enerjik: Kişinin enerjisinde anormal seviyede artış yaşanır, kişi adeta yerinde duramaz.
-
Aşırı hareketlilik veya aktivite seviyesinde yükseliş
-
Ürkek ya da sinirli olma: Manik nöbetlerde, anormal ve sürekli olarak kişide taşkın veya asabi davranışlar gözlemlenir.
-
Uyumakta zorluk çekme: Uyku ihtiyacı belirgin bir şekilde azalır. Kişi çok az uyumasına rağmen ( 3 saat veya daha az) uykulu hissetmez.
-
Her zamankinden aktif olma
-
Pek çok farklı şey hakkında hızlı konuşma
-
Huysuz ve dokunaklı olma
-
Düşüncelerini sürekli değiştirme
-
Aynı anda birçok şeyi yapabileceğini düşünme
-
Aşırı risk alma, çok para harcama ve sekse karşı ilgisiz kalma gibi davranışlar görülebilir.
-
Özgüvende artış yaşanır, kişi kendini olduğundan daha büyük görebilir, yüce hissedebilir. Kişi normalden farklı olarak dikkat çekici kıyafetler giymeye, aşırıya kaçan makyaj ve saçlar yapmaya başlayabilir.
-
Kişi olduğundan daha konuşkan olabilir, adeta kendini durduramaz.
-
Manik nöbetlerde, akılda fikirlerin uçuşması görülen bir durumdur. Kişiler bu durumu “düşüncelerim sanki bir yarış halinde” şeklinde tanımlayabilir.
-
Manik nöbette kişi geleceğine dair uçuk ve mümkün olmayan planlar yapabilir. Akla gelen uçuk fikirler, nöbet sırasında olduklarından daha gerçekçi ve olası görünür.
-
Dikkat düzeyinde ve konsantrasyonda belirgin bir azalma görülür.
-
Kişi kendisine zarar verme potansiyeli olan davranışlarda bulunabilir
-
Tehlikeli davranışlardan ve mekanlardan sakınmaz.
Bu belirtilerin en az 3 tanesinin, minimum 1 hafta boyunca neredeyse her gün ve günün büyük bir kısmında görülmesi tanı kriteridir. Kişinin davranışları olağan halinden belirgin bir şekilde farklı olmalı ve günlük ve iş yaşamında belirgin bir bozulmaya sebep olmalıdır.
Manik nöbetlerde kişi hem kendine hem de çevresine zararlı olabilir. Manik nöbetlere halüsinasyon gibi psikotik özellikler eşlik edebilir.Manik nöbet, Bipolar 1 tanısı için yeterlidir. Ancak, genellikle bu dönemi depresyon dönemi takip eder.
Hipomani Dönemi Belirtileri
-
Hipomani, maniye benzer özellikler gösterir ancak belirtiler günlük hayatı manik nöbetler kadar olumsuz etkilemez. Psikotik belirtiler görülmez ve çoğunlukla kişinin hastaneye yatmasına sebep olacak kadar ağır geçmez.
-
Hipomanik nöbeti, depresyon dönemi takip ediyorsa kişi Bipolar 2 tanısı alır. Bipolar 2 tanısı için depresyon döneminin görülmesi şarttır.
Depresif atağa (döneme) ait belirtiler
• Çok üzgün olma, kendini aşağı, boş ve ümitsiz hissetme: Bipolar bozukluk depresyon döneminde, kişide depresif ruh hali görülür ( üzgünlük, boşluk hissi, umutsuzluk vb.)
• Enerji seviyesinde düşüklük: Kişi, kendini devamlı yorgun ve enerjisiz hisseder.
• Aktivite seviyelerinde kayda değer azalma: Kişi daha önceden severek yaptığı aktivitelere karşı ilgisini kaybeder ve onlardan zevk almaz.
• Uykuda problem yaşama, ya çok az uyuma ya da çok uyma: Kişinin uyku düzeni bozulur. Çok fazla ya da çok az uyuma görülebilir.
• Hiçbir şeyden zevk almama
• Sürekli kaygılanma: Kişide özgüven kaybı görülebilir, kişi kendini değersiz ve suçlu hissedebilir.
• Konsantre olmada güçlük: Konsantrasyonda belirgin bir azalma görülebilir. Ayrıca kişi herhangi bir karar almakta zorlanır, neredeyse her şeyde kararsız kalır.
• Aşırı unutkanlık
• Çok az yeme ya da çok yeme: Kişide belirgin iştah kaybı ya da aşırı yeme davranışı gözlemlenebilir.
• Çok yorgun hissetme: Çevresindeki kişilerin de fark edebileceği düzeyde hareketlerinde yavaşlama olur.
• Ölümü ve intiharı düşünme gibi belirtiler ve kişide intihar düşüncesi ve intihara teşebbüs görülebilir. Bazı durumlarda hem manik ve hem de depresif dönemin belirtileri beraber gözlenebilir. Her iki dönemde ki belirtileri yaşayan hastalar kendini çok üzgün ve ümitsiz hissederken aynı zamanda çok da enerjik olabilirler.
Bipolar Bozukluk Teşhisi
Doğru tanı ve tedavi, bipolar bozukluğu olan kişilerin sağlıklı ve üretken yaşam sürmelerine yardımcı olur. Bir doktorla veya başka bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşmak, bozukluk yaşadığını düşünen herkes için ilk adımdır. Doktor diğer koşulları elemek için kişinin fiziksel muayenesini yapar.
Sorunlar başka hastalıklardan kaynaklanmıyorsa, doktor zihinsel bir sağlık değerlendirmesi yapabilir. Teşhis etme ve tedavi etme konusunda deneyimli bir psikiyatr gibi eğitimli bir akıl sağlığı uzmanına sevk edebilir.
Ruh sağlığı uzmanı kan ve idrar tahlilleri de dahil olmak üzere bir takım tanısal testler yapar. Aşırı ruh hallerine rağmen, duygusal dengesizliklerinin yaşamlarını ve sevdiklerinin yaşamlarını ne kadar bozduğunu genellikle bilmez.
Bu insanlar ihtiyaç duydukları tedaviyi almazlar. Bu insanlar gibiyseniz, öforik (aşırı sevinç) duygularından ve daha üretken olma halinden zevk alabilirsiniz. Ancak, bu coşkulu durum sizi depresyona sokacak ve yıpratacak belki de maddi ve hukuki sıkıntıya düşürecektir.
Herhangi bir depresyon veya mani semptomunuz varsa, doktorunuza veya ruh sağlığı uzmanınıza danışın.
Bipolar bozukluk kendi başına iyileşmez. Bu konuda tecrübesi olan bir akıl sağlığı uzmanından tedavi almak semptomlarınızı kontrol altına almanıza yardımcı olabilir. Eğer size yardım edecek bir uzman tanımıyorsanız Ankara Erdem Psikiyatri Merkezi kliniğimizdeki uzmanlarımızdan yardım alabilirsiniz. Eğer intihar düşünceleri kafanızda dolaşmaya başladıysa mutlaka en yakın bir sağlık kuruluşunun acil bölümüne gidin.
İki Uçlu Duygudurum Bozukluğu Tedavisi
Bu bozukluk kişilerin hayat kalitesini düşüren, sosyal hayatında ve iş hayatında problemlere yol açabilir. Kişinin hem kendisine hem de çevresine zarar verebileceği ciddi bir patolojidir. Bipolar bozukluk ve tedavisi kişinin kendi kendine uygulayabileceği bir tedavi değildir. Uzman psikolog ve psikiyatristler tarafından tedavi edilmelidir.
Tedavi, manik ve depresif atakların sıklığını en aza indirmeyi ve nispeten normal ve üretken bir yaşam sağlamak için semptomların şiddetini azaltmayı amaçlar. Tedavi edilmezse, bir depresyon ya da mani dönemi 1 yıla kadar sürebilir. Tedavi ile 3 ila 4 ay içinde iyileştirmeler yapılabilir.
Tedavi, ilaçları, fiziksel ve psikolojik destekleri içeren tedavilerin bir kombinasyonunu içerir. Kişi ruh hali değişiklikleri yaşamaya devam edebilir. Bir doktorla yakın çalışmak rahatsızlığın şiddetini azaltabilir. Böylece semptomları daha yönetilebilir hale getirir.
Bipolar Bozukluk ve Tedavisi İlaçları
Uzun dönem ilaç tedavilerinde Lityum Karbonat en fazla reçete edilen ilaçtır. Bu ilacı hastanın en az 6 ay alması sağlanır. Hastanın doktorun reçete ettiği ilacı alırken mutlaka doktorun verdiği talimatlar doğrultusunda hareket etmesi gerekir.
Antikonvülsanlar: Bu ilaçlar bazen mani ataklarını tedavi etmek için reçete edilir.
Antipsikotikler: Hastanın durumunun ağır olduğunda uygulanan ilaçlardır. Hastanın durumundaki değişikliklere veya ilaçların yan etkilerine bağlı olarak doktor kontrolünde ilaçların dozu değiştirilebilir.
Ankara Bipolar Bozukluk Tedavisi Merkezi
Psikoterapi, hastanın semptomları yönetmesine yardımcı olmayı amaçlar. Hasta ana tetikleyicileri tanıyabilirse, durumun ikincil etkilerini en aza indirebilir. Kişi, bir atağın başlangıcını belirten ilk semptomları tanımayı ve "normal" periyotları mümkün olduğunca uzun tutmaya yardımcı olan faktörler üzerinde çalışmayı öğrenebilir.
Bu, normal sosyal yaşamda pozitif ilişkilerin sürdürülmesine yardımcı olabilir. Bireysel veya aile odaklı terapi olarak bilişsel davranışçı terapi, atakların nüksetmesini önlenmeye yardımcı olabilir.
Hastanede yatmak geçmişte olduğundan daha az yaygındır. Bununla birlikte, hastanın kendi kendine veya başkalarına zarar verme riski varsa, geçici hastaneye yatış önerilebilir.
Elektrokonvülsif tedavi (ECT), eğer diğer tedaviler etkili değilse, yardımcı olabilir. Düzenli bir rutini sağlıklı bir diyetle sürdürmek, yeterince uyumak ve düzenli egzersiz yapmak kişinin dengesini korumasına yardımcı olabilir.