Dil ve konuşma bozuklukları birbirinden ayrı rahatsızlıklar olmalarına rağmen birbirleri üzerinde etkileri olduğun için birlikte değerlendirilir. Dil ve konuşma bozukluğu olan kişiler dili bilmelerine rağmen organlarda oluşan bir yetersizlikten dolayı konuşamayabilir. Eğer konuşma organları ile ilgili bir sorun olmamasına rağmen kişi konuşamıyorsa bu durum dil gelişiminden kaynaklanıyor olabilir.
Bu rahatsızlıkların tedavisi dil ve konuşma terapistleri tarafından yapılır. Bu alanda çalışan terapistler dil ve konuşma bozukluğu ile ilgili teşhis koyarak, terapiyi planlayarak yapan uzmanlardır.
Dil ve konuşma bozukluklarının tedavisinde Erdem Psikiyatri Merkezi gerekli uzman kadroya sahiptir. Konuşma bozukluğu tedavisi hakkında daha fazla bilgi için hemen iletişim kurabilirsiniz.
Konuşma Bozukluğu Nedir?
Konuşma bozukluğu, kişinin sesleri ve sözcükleri doğru ve akıcı çıkaramamasından kaynaklanan bir rahatsızlıktır. Bunun sebebi kişinin konuşma organlarındaki bir problemdir. Konuşma bozukluğunun olması kişiler arası iletişimi kısıtlar. Bu rahatsızlık küçük yaşlarda ortaya çıkabilir ve nörolojik bir temeli olabilir.
Bu sorunun temelinde gelişimsel sıkıntılar olabildiği gibi ses tellerinde yaşanan hastalıklardan da kaynaklanabilir. Konuşma sırasında kişinin tiz sesler çıkarması, ritmin bozuk olması ve seslerin tam olarak çıkmaması bireylerin psikolojisini olumsuz yönde etkileyebilir.
Konuşma bozukluğunun çocukluk döneminde kekemelik ve artikülasyon (bazı harfleri çıkaramama) şeklinde ortaya çıktığı görülür. Ayrıca konuşma çağına gelen bir çocuğun konuşmaması ya da çok az konuşması şeklinde kendini gösterebilir.
Konuşma Bozukluğu Türleri
Konuşma bozukluğu farklı şekillerde ortaya çıkar. Rahatsızlığa sebep olan duruma göre sınıflandırılmıştır. Bu rahatsızlık harflerin çıkışı, kelimelerin telaffuzu ile ilgili olduğu gibi aynı zamanda konuşmanın akıcılığı ve seslerin bozuk şekilde çıkarılması şeklinde de kendini gösterir.
Artikülasyon Bozukluk (Sesletim-Eklemleme Bozukluğu)
Artikülasyon bozukluk konuşma sırasında seslerin hece ve kelimeler içerisinde eksik ya da yanlış telaffuzudur. Seslerin doğru çıkarılamaması konuşmanın anlaşılmasını güçleştirir. Bu tür bozukluk ses atlaması, ses eklenmesi, sesin bozulması ve ses çatlaması şeklinde ortaya çıkar.
Kekemelik
Kekemelik, konuşma sırasında akışı etkileyen ses ve sözcüklerin yinelenmesi, tıkanma, duraklama ve heceleri uzatma gibi durumların yaşanmasıdır.
Kekemelik neden olur? Bu rahatsızlığın kesin olarak bir sebebi bulunmamaktadır. Kekemeliğin genetik sebepleri olabilir. Kekeme olan insan toplum içerisinde konuşmaktan çekinir ve bu durum özgüven kaybına sebep olur
Nörolojik Konuşma Bozuklukları
Nörolojik konuşma bozuklukları, beyindeki konuşma merkezlerinde oluşan hasar sonucu görülen bir rahatsızlıktır. Kafatası yaralanmaları sonucunda beyinde çeşitli alanlarda oluşan hasarlarından dolayı konuşma ve dil bölgesi etkilenir. Bu etkilenmenin sonucunda iletişim güçlükleri meydana gelir.
Nörolojik bozukluklarda konuşma anlaşılırlığı ile ilgili sorunlar ortaya çıkar. Ayrıca konuşma hızı normalden daha yavaş ya da daha hızlı da olabilir. Bu tür bozuklukluklar dil ve konuşma terapisi ile tedavi edilebilir.
Yetişkinlerde Sonradan Oluşan Konuşma Bozukluğu
Yetişkinlerde sonradan oluşan konuşma bozukluğu, ağız, çene ve dil gibi kasların yaşlanmaya bağlı olarak ve Alzheimer gibi rahatsızlıklar sebebiyle rahatsızlanmasıdır. Ayrıca yetişkinlerin geçirdikleri kazalar veya çocukluk çağında ortaya çıkan ve tedavi edilmeyen yarık damak, diş problemleri vb. durumlardan dolayı görülebilir.
Ani Konuşma Bozukluğu
Ani konuşma bozukluğu, birden ortaya çıkan ve kısa bir süre görülüp tekrar düzelen bir rahatsızlıktır. MS hastalığının bir işareti olarak da görülebilir. Bunun yanında inme gibi durumlarda da bu tür bir konuşma bozukluğu meydana gelebilir. Ani konuşma bozukluğu nedenleri arasında beyinde meydana gelen hasarlar gösterilebilir.
Ses Bozukluğu
Ses bozukluğu, sesin bazı nedenlerden dolayı istenilen şekilde çıkmamasıdır. Sesin rezonansında ve şiddet perdesinde bozukluklar meydana gelir. Ses kalitesinin bozulmasının yanında sesin şiddetinde düşüş ve nefes koordinasyonunun sağlanamaması da belirtilerdendir.
Konuşma Bozukluğu Nedenleri
Konuşma bozukluğu genetik sebeplerden kaynaklanabileceği gibi sonradan ortaya çıkan bazı rahatsızlıklardan dolayı da gelişebilir. Konuşma bozukluğu neden olur? Bu rahatsızlığa sebep olan faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- İşitme problemleri sonucunda duyma konusunda yaşanan sıkıntılar
- Zeka geriliği
- Öğrenme güçlüğü
- Apert ve asperger sendromu
- Otizm bozukluğu
- Erken doğum sonrası yaşanan sorunlar (yarık damak ve dudak)
- Konuşmayı sağlayan kas ve kemiklerin yapısında ortaya çıkan sorunlar
- Genetik faktörler
Konuşma Bozukluğu Belirtileri
Konuşma bozukluğu tedavisi rahatsızlığın nedenine bağlı olarak farklılık gösterir. Öncelikle hastalığın teşhis aşamasında konuşma bozukluğu testi, gelişim skalası ve beceri envanterleri uygulanır. Böylece rahatsızlığın nedenine yönelik ayrıntılı bir değerlendirme yapılabilir. Bu değerlendirmelerin sonucunda bir terapi programı çıkarılır. Tedavi süreci hastalığın türüne, seviyesine ve şiddetine göre değişmektedir.
Konuşma bozukluğunun tedavisinde mutlaka terapi uygulanması gerekir. Terapi, kişinin ihtiyacı olduğu zamanlarda ve sık aralıklarla uygulanarak problemin giderilmesine çalışılır.
Konuşma bozukluğunun erken teşhis edilmesi tedavinin başarılı olmasının önemli aşamalarındandır. Çocuklarda konuşma bozukluğu erken teşhisi yapacak olan çocuk doktorlarıdır. Çocuğun aylık kontrollerinde konuşma bozukluğu tespit edilebilir.
Kekemelik tedavisi, dil ve konuşma terapistinin yanında psikolog desteği de gerektirebilir. Çünkü kişi konuşmada yaşadığı zorluklardan dolayı yoğun kaygı ve özgüven sorunu yaşar. Böyle bir tedavi, süreçte yaşanan zorlukların daha kolay atlatılmasını sağlayabilir.
Dil ve Konuşma Bozukluğu Egzersizleri
Dil ve konuşma bozukluğu egzersizleri dil kaslarını güçlendirmeyi ve böylece dilin aktivitesini arttırmayı amaçlar. Böylece dil güçlenerek çıkaramadığı seslerin ve kelimelerin düzgün şekilde söylenmesi sağlanacaktır.
Dil egzersizinde dil dışarı çıkarılır ve üst dudağın bittiği yere dokundurulur. Bu işlemin en az 20 kere tekrar edilmesi istenir. Bundan sonra ise dil 360 derece döndürülerek dudaklar yalanır. Böylece dil kaslarının esnekliğinin arttırılması sağlanacaktır. Bir başka egzersiz ise dilin ağız içerisinden çıkarılmadan dudağın etrafında 360 derece döndürülmesidir. Bu işlemin ise en az 15 defa tekrarlanması önerilir. Bunlar dışında yapılacaklar şunlardır:
- Dili dışarı çıkarıp geri almak
- Dil ile kare, üçgen ve daire şekilleri çizmek
- Dili dışarı çıkarıp buruna, yanaklara ve çeneye doğru zorlamak
- Dilin uç kısmını dişlerle hafif şekilde ısırmak
- Dili dışarı çıkarıp belli bir müddet öyle bekletmek
- Sakız çiğniyor gibi dili çiğnemek.
Dudak egzersizlerinde öncelikle dudak sıkıştırılarak içeri doğru çekilir ve 15 saniye boyunca beklenir. Bu hareket 3 defa yapılır. Ayrıca dudak aynı pozisyonda mmmm ve iiiii sesi çıkarılmaya çalışılır. Bu egzersiz esnasında tüm nefesin kullanılmasına dikkat edilir. Ayrıca;
- Alt ve üst dudağı ısırmak
- Üst ve alt dişleri göstermek
- Fe be pe ve mi mu mi sesleri çıkarmak gibi egzersizler önerilir.
Yanak egzersizlerindeki amaç her iki yanda bulanan yanak kaslarını çalıştırmaktır. Bunun için çene köküne baskı yapılarak kaslar sıkılır. Bunun yanında ağız açılarak eller ile yanaklara baskı yapılır. Bu harekette yine yanak kaslarını ve kemiklerini güçlendirmeyi amaçlar. Bu egzersizlere ek olarak;
- Yanakları tek tek ve beraber şişirme
- Yanakları dil ile şişirme
- Dişlerin arasına yanakları almaya çalışmak gibi yöntemlerde kullanılabilir.
Çene egzersizleri ise iki hareketten oluşur. Bunlar çeneyi sağ sola oynatmak ve ağzı açıp kapatmaktır.
Yukarıda sayılan egzersizlerin hepsi tedavide etkilidir. Bunun yanında diksiyon ve hızlı okuma eğitimleri Ankara konuşma bozukluğu tedavisinde kullanılan yöntemlerdendir.