Koronavirüsün Psikolojik Etkileri Nelerdir?
Yeni tip koronavirüsün (Covid-19) dünyada salgın haline gelmesiyle virüsün fizyolojik etkisinden, korunma yöntemlerinden sıklıkla bahsedilmeye başlandı. Ancak koronavirüs vakalarının artmasıyla fizyolojik etkilere ek olarak insanlarda psikolojik etkiler de oluşuyor. Virüsün yayılma hızını düşürmek için tavsiye edilen yollar ve alınan ulusal-uluslararası önlemler günlük hayatımızı tamamıyla değiştirmiş oldu.
Okullar tatil edildi, pek çok işletme geçici olarak kapatıldı, spor müsabakaları ertelendi, sinemalar, tiyatrolar kapatıldı. Mecbur kalmadığımız sürece dışarı çıkamadığımız bir durum oluştu.
Herkesin evine kapanmak zorunda kaldığı bu yeni koşullara uyum sağlayabilmek ve bu süreci sorunsuz bir şekilde atlatmak zor olabilir. Koronavirüsün psikolojik etkileri hem yetişkinlerde hem de çocuklarda görülebilir. Bu süreçte ebeveynlerin çocuklarıyla ilişkileri, virüsü nasıl anlattıkları ve bu süreci nasıl yönettikleri çocukların psikolojisinde de etkili olacaktır.
Koronavirüs Hangi Psikolojik Sorunlara Sebep Olabilir?
Kaygı Bozukluğu (Anksiyete)
Bu durumda ortaya çıkabilecek psikolojik sorunlardan biri kaygıdır. Bütün dünyayı etkisi altına almış yeni ve sonuçları kestirilemeyen bir virüs olması korku ve kaygıya sebep oluyor. Her gün yeni sayıların bildiriliyor olması ve yanlış bilgilerin de dolaşıma giriyor olması bu korku ve panik durumunu artırıyor. Bilim insanlarının koronavirüs hakkında yeni bilgileri yavaş yavaş ortaya çıkarabilmesi, belirsizliğin sürüyor olması ve virüsün hızlı yayılması bu korkunun temel sebebi. Ancak bu korku ve panik, hastalığa karşı savunmayı azaltacağı gibi anksiyeteyi (kaygı bozukluğunu) de tetikleyecektir.
Depresyon
Koronavirüsün sebep olacağı diğer psikolojik sorun depresyondur. Eve kapanma ve sevilen, mutlu ve huzurlu hissettirecek aktivitelerden uzak kalma mecburiyeti, insanları depresif bir ruh haline sürükleyebilir. İnsanlar, bu depresif ruh hali sebebiyle hayattan zevk alamayan birine dönüşebilir. İhtiyaç duyduğu yaşam rutinine ulaşamamak, hayattan soyutlanmak ve sosyalleşememek depresyona sebep olabilir.
Obsesif-Kompulsif Bozukluk
Koronavirüsten korunmak için en çok önerilen tedbir temizliğe dikkat etmek ve sosyal mesafeyi korumak. Ancak bu durumlardan aşırı titiz davranmak da size zarar verebilir. İnsanların sürekli elini yıkadığı ya da yıkandığı bir durum oluştu. Bu halk arasında takıntılılık olarak bilinen obsesif kompulsif bozuklukta artışlara sebep olabilir. Obsesif kompulsif bozukluktaki artış insanlara hem psikolojik hem fizyolojik zararlar verebilir. Günün büyük bölümünü el yıkarken ve yıkanırken geçirir hale gelebilirsiniz. Bu durum cildinizin tahriş olmasına, cildin koruyucu bariyerinin zayıflamasına ve vücut direncinin kırılmasına da sebep olabilir.
Koronavirüse Psikolojik Etkilerine Karşı Neler Yapılabilir?
1. Güvenilir Kaynakları Takip Edin
Koronavirüse karşı Dünya Sağlık Örgütü ve Sağlık Bakanlığının önerdiği tedbir yollarını uygulayın. Mecbur kalmadıkça evden dışarı çıkmayın. Korkunuzu bilgi sahibi olarak ve gerekli tedbirleri uygulayarak en aza indirebilirsiniz. Endişenizin, korkunuzun artması başka pek çok şeyi daha olumsuz algılamanıza sebep olur. Bu yüzden korkunuzu artıracak kişi ve kaynaklardan uzak durun. Konu hakkında bilgisi olmayan kişileri ve yayınları takip etmeyin. Şu an bilgi eksikliğiniz olduğunu düşünüyorsanız, öğrenmek istediğiniz şeyler varsa bunları güvenilir kaynaklardan (DSÖ ve Sağlık Bakanlığı paylaşımlarından) öğrenin.
2. Sürekli Konu Hakkında Haber Okumayın
Sürekli koronavirüs hakkında araştırma, haber takibi yapmayın. Sosyal medyayı aralıklı kullanın. 6-8 saat aralıklarla konu hakkındaki haberlere ve sosyal medya paylaşımlarına bakmanız zamanınızı daha verimli kullanmanızı ve endişenizin azalmasını sağlayacaktır. Ancak haberlerden aşırı kaçınmak (haberlere hiç bakmamak) da zararlı olabilir. Zihninizde virüs konusundaki belirsizliğin artması kaygıyı artırabilir, paniğe sebep olabilir.
3. Rutininize Devam Edin
Virüs dışındaki gündemlere de kulak verin. Korkunuzu yönetebilmek için normal hayatınızı sürdürebilmeniz gerekir Evdeki rutininizi devam ettirmeye çalışın. Kitap okuyabilir, film izleyebilir, ev içinde egzersizler yapabilirsiniz. Çocuklarınızla oyunlar oynayabilir, aktiviteler yapabilirsiniz. Bu süreci sosyal medyada ya da teknolojik aletlerle geçirmek hem çocuklara hem yetişkinlere zarar verir. Yakınlarınızla irtibat halinde olma, haberleşmek, sosyal ilişkileri devam ettirmek (sosyal mesafeyi koruyarak) paylaşım halinde olun.
Ne Zaman Psikolojik Destek Alınmalı?
Gerekli ölçüdeki kaygı ve korku sizi önlem almaya yönlendirir. Ancak kaygı ve korku yeme bozukluklarına, uyku bozukluklarına, salgınla ilgili kabuslara sebep oluyorsa kişinin psikolojisinin olumsuz etkilendiğinin işaretidir. Koronavirüsle ilgili düşünceleri akıldan çıkaramamak, sürekli virüsle/hastalıkla ilgili araştırma ve haber takibi yapmak işlevsellikte bozulmalara yol açabilir. Bu durumlara karşı erken önlem alınmazsa bireylerin ilerleyen süreçte koronavirüsün psikolojik etkileriyle baş etmesi daha zor olacaktır.
Bireyler kendine zarar verecek ölçüde hijyene dikkat ediyorsa, uyku ve yeme bozuklukları başladıysa, işlevselliği düşürecek ölçüde panik durumu varsa psikolojik destek almak gerekir.
Çocuklara Koronavirüs Nasıl Anlatılmalı?
1. Öncelikle çevreden, sosyal medyadan öğrenilebilecek yanlış bilgilerden çocukları korumak gerekiyor.
2. Çocuklara yaşlarına ve gelişim dönemlerine uygun şekilde konu hakkında aydınlatıcı bilgiler verilmeli.
3. Çocuklara, kendilerini nasıl koruyabilecekleri öğretilmeli.
4. Çocuğa aklındaki soruları ebeveynlerine sorabileceği söylenmeli ve iletişim açık tutulmalı.
5. Çocuğun soracağı sorular gelişim dönemine uygun bir şekilde, dürüstçe cevaplanmalı. Çocuğu endişendirmemek için yanlış ya da geçiştirici cevaplar verilmemeli.
6. Ebeveynler endişelendikçe çocuklar da endişelenir. Bu yüzden endişe verici davranışlardan ve konuşmalardan kaçının.
7. Koronavirüsten korunma önlemlerini uygulasın diye korkutucu konuşmalar yapmayın.
8. Temizlik konusunda aşırı ısrarcı olmak ve korkutmak başka sorunlara sebep olabilir. Hijyen kurallarının bizim için her zaman önemli olduğunu vurgulayarak, abartmadan, takıntı haline getirmeden temizlik eğitimi vermek gerekir. Elin nasıl yıkanacağını, öksürürken, hapşırırken ağzını nasıl kapatabileceğini anlatın.
Yaşlı Aile Üyeleri İçin Neler Yapılabilir?
65 yaş üstündeki bireyler en riskli grup. Onları ziyaret etmemek, onlardan uzak durmak, sarılmamak, öpmemek aslında onları korumaktır, bunu unutmayalım. Ancak bu süreçte zaten dünyayla ilişkisi zayıflamış, evde kendini çok yalnız ve atıl kalmış hisseden büyüklerimizi terk etmemeliyiz. Bu yaş grubundaki bireyler koronavirüsün psikolojik etkilerine de zannedilenden daha açıktır.
Arayarak onlara desteğimizi göstermeli, hatır sormalı, ihtiyaçlarını karşılayamıyorsa onlara yardım etmeliyiz. Dışarı çıkmalarını gerektiren bir durum varsa bu işleri halletmeliyiz. Koronavirüsün psikolojik etkileri ve fizyolojik etkilerinden risk grubundaki bireyleri korumak mümkün. Sağlığınızı koruyarak, taşıyıcı olmayabilir, virüsün yayılmasını engelleyebilir, risk grubundaki bireyleri virüsten koruyabilirsiniz.