Psikoterapi Nedir? Nasıl Yapılır?
Sözcük anlamı ruhsal tedavi olan psikoterapi; alanında uzman kişi ile bir muhabbettir. Fakat bu muhabbet sıradan bir sohbet olmayıp, insanın davranışlarına ve kendine felsefi ve bilimsel açıklama getiren, var olan sorunun düzeltilmesini amaçlayan bilimsel disiplin sürecidir. Psikoterapi veya konuşma terapisi, çeşitli mental hastalıkları, ruhsal ve duygusal sıkıntıları olan insanlara yardım etmenin bir yoludur. Psikoterapi, rahatsız edici semptomların kontrol altına alınmasına veya ortadan kaldırılmasına yardımcı olabilir. Kişi böylece günlük hayatta daha sağlıklı olabilir ve her yönden iyileşme sağlanabilir.
Psikoterapinin yardımcı olduğu problemler arasında günlük yaşamla başa çıkma güçlüğü, travma, tıbbi hastalık veya sevilen birinin ölümü gibi kaybın etkileri, depresyon, sinirlilik veya kaygı gibi belirli zihinsel bozukluklar vardır. Psikoterapinin birkaç farklı türü vardır ve bazı türlerde belirli problemler veya konularda daha iyi sonuçlar alınabilir. Psikoterapi destekleyici olarak ilaçla veya diğer terapilerle birlikte kullanılabilir.
Bu süreçte terapist tarafından birtakım tekniklerin uygulanarak kişinin duygusal sıkıntı, yas, ruhsal bir bozukluk, kaygı yaşaması gibi stresli durumlarla başa çıkabilmeyi öğrenebilme esasına dayanmaktadır. Sıradan bir sohbetten farklı kılan budur. Bu sorun, akla gelebilecek içsel ve dışsal her şey olabilir.
Olumsuz duygu, düşünce davranış ve kişilik özelliklerinin ve rahatsızlıkların arkasında işlev bozucu, işlenmeden ve izole bir şekilde, uyum bozucu, depolanmış anılar vardır. Bugünkü dışavurumlar; kişinin kendisi ile ilgili olumsuz inançları olumsuz duygusal tepkileri (başaramamaktan korkma), (örn: Ben aptalım) ve olumsuz somatik tepkileri (sınavdan önceki gece karın ağrısı) problemin kendisi değil, semptomlardır. Şimdiki zamandaki olaylar; bu olumsuz inanç ve duygulara yol açan işlenmemiş anılar tarafından tetiklenmektedir.
Başta çocukluk çağı olmak üzere her yaşta yaşanan ve etkisi travmatik olan her tür yaşantı; savaş, taciz, tecavüz, doğal afetler, büyük kazalar, kayıplar gibi önemli travmalar; günlük hayatta okul, aile, iş çevresinde yaşanan olumsuz olaylar, aşağılanmalar, reddedilmeler şiddete maruz kalmalar, ihmal ve başarısızlıklar işlenememiş anılar arasında yer alabilmektedir.
Terapist terapide oldukça belirleyici faktördür, terapist ile danışan arasındaki iletişim çok önemlidir. Koşulsuz kabul edileceğinizi hissediyor ve güven duyabiliyorsak bu psikoterapi başlangıcı için pozitif bir başlangıç olup patolojimizi giderebileceğimize ilk adımdır.
Terapist tedavi alan kişiye sorun yaşadığınızda nasıl baş edebileceğiniz ile ilgili donanımlar kazandırarak devamı daha sonra gelecek içsel yolculukta keşifler yaptırarak yüzleştireceği zamanlarda olacaktır. Huzursuzluk duyacağınız dönemlerin olması olumsuz değildir; bunlar iyi bir terapi sürecinde olması gereken durumlardır. Dinlendiğinizi, kabul gördüğünüzü bilmek, anlaşıldığınızı hissetmek olmazsa olmazıdır fakat yeterli değildir.
Çözüm üretebilmek için iyi bir dinleyiciye ihtiyaç olduğu gibi sorunlarla karşılaştığınızda destek olabilecek yeni donanımlarınızda olabilmeli ve terapi sonrası bu donanımlar sizde olacaktır. Eğer iyi bir terapi aldıysanız.
Psikoterapi Seansları
Psikoterapi tedavisi bireysel, aile veya çift ortamında yapılabilir ve hem çocuklara hem de yetişkinlere yardımcı olabilir. Seanslar hastanın durumuna da bağlı olarak haftada bir kez yaklaşık 30 ila 50 dakika arasında yapılır. Hem hastanın hem de terapistin psikoterapide aktif olarak yer alması istenen bir durumdur. Hasta ile terapisti arasındaki güven ilişkisi, birlikte çalışmak ve psikoterapiden azami ölçüde faydalanmak için çok önemlidir.
Psikoterapi birkaç seanslık kısa süreli ve kolay sonuç alınabilir durumlarla olabileceği gibi uzun süreli ve daha karmaşık konularla da sürebilir. Psikoterapi tedavinin hedefleri, ne sıklıkta ve ne kadar süreyle olması gerektiği konuları hasta ve terapist tarafından birlikte planlanır.
Psikoterapide gizlilik yani psikoterapide hasta mahremiyeti psikoterapinin olmazsa olmaz bir özelliğidir. Ancak hastalar kişisel duygu ve düşüncelerini mümkün olduğunca paylaşmalarına rağmen terapistle yakın fiziksel temas asla uygun, kabul edilebilir veya yararlı değildir.
Psikoterapi ve İlaç Tedavisi
Psikoterapi genellikle mental ve ruhsal sağlık koşullarını tedavi etmek için destek olarak ilaçlarla birlikte kullanılabilir. İlaç desteği bazı durumlarda oldukça faydalı olabilir. İyi bir beslenme alışkanlığı, düzenli egzersiz ve yeterli miktarda alınan uyku gibi sağlıklı bir yaşam tarzı gelişimi, iyileşmeyi ve hem ruh ve hem de genel sağlığı desteklemede ve güçlendirmede önemli olabilir.
Psikoterapi İşe Yarıyor mu?
Araştırmalar, psikoterapi alan hastaların çoğunun şikayetlerinde azalma ve iyileşme görüldüğünü, günlük yaşamlarında daha sağlıklı ve mutlu olmaya başladıklarını göstermektedir. Psikoterapi tedavisi gören kişilerin yaklaşık yüzde 75'inin fayda sağladıkları değerlendirilmektedir. Psikoterapinin duyguları ve davranışları iyileştirdiği beyin ve vücuttaki olumlu değişikliklerle de desteklenmiştir. Psikoterapi sonrası iyileşmenin daha az tıbbi probleme, daha az sakatlığa ve daha fazla iş tatminine sebep olduğu da yine araştırmalar tarafından desteklenmektedir.
Beyin görüntüleme tekniklerinin yaygınlaşmasıyla beraber araştırmacılar, bir kişinin psikoterapiye girmesinden sonra beynindeki değişiklikleri izleyebilmişlerdir. Birçok araştırma psikoterapiye girmenin neticesinde depresyon, panik atak, stres, panik bozukluk gibi zihinsel hastalığı olan kişilerde beyin değişikliklerini tanımlamıştır. Bir çok durumda psikoterapiden kaynaklanan beyin değişiklikleri, ilaç tedavisinden kaynaklanan değişikliklere benzer çıkmıştır.
Hastanın psikoterapiden en iyi şekilde faydalanması için, terapiye istekli olarak katılım sağlaması, anlattıklarında dürüst olması, tedavi planına uyması, terapistin verdiği ödevleri yerine getirmesi çok önemlidir.
Psikoterapi Türleri Nelerdir ve Faydaları Nelerdir?
Her birisi belli hastalıklar ve belli durumlar için diğer türlere kıyasla daha etkili sonuçlar veren birçok çeşit etkili terapi türü vardır. Bu türlerin bir kombinasyonunu kullanan birçok terapist vardır. Özel durumuzu ve tercihlerinizi dikkate alarak terapistiniz sizin için uygun olan en etkili yaklaşımı seçecektir.
Yaygın Psikoterapi Türleri
Psikodinamik psikoterapi, Diyalektik davranış terapisi, Analitik Çocuk Terapisi, Kabul ve taahhüt tedavisi, Cinsel terapi, Nöroterapi, Grup tedavisi, Bilişsel davranşçı tedavi, Sanat terapisi, Pozlama tedavisi, Oyun terapisi, Kişisel tedavi, Boşanma danışmanlığı, Ebeveyn Danışmanlığı, Hipnoterapi, EMDR, Psikoeğitim.. vs. gibi.
Psikiyatristler ve psikologlar gibi ruh sağlığı uzmanları çeşitli terapi tekniklerini kullanırlar. Seçilen terapi tekniği hastanın rahatsızlık tipine, kişiliğine, koşullarına ve diğer tercihlere göre değişiklik gösterebilir. Psikiyatristler danışanın ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılamak için farklı yaklaşımlardan terapi türlerini birleştirebilirler.
Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir: Bilişsel davranışçı terapi insanların zararlı veya etkisiz olan düşünce ve davranış kalıplarını tanımlamasına ve düzeltip iyileştirmelerine yardımcı olur, onları daha doğru düşüncelerle ve faydalı davranışlarla değiştirir. Bir kişinin yaşadığı sorunlara ve bunların nasıl çözüleceğine odaklanmasına yardımcı olur. Böylelikle gerçek hayatta yeni beceriler edinmesini sağlamaya çalışır.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Faydaları: Bilişsel davranışçı terapi depresyon başta olmak üzere anksiyete, travmaya bağlı bozukluklar ve yeme alışkanlıkları bozuklukları da dahil olmak üzere çeşitli rahatsızlıkların tedavisinde yardımcı olabilir. Bilişsel davranışçı terapi örneğin, depresyon hastasına depresyona sebep olan, depresyonun artmasına katkıda bulunan olumsuz düşünce kalıplarını veya davranışlarını tanıma, anlama ve değiştirme konusunda yardımcı olabilir.
Kişilerarası terapi nedir: Kişilerarası terapi kısa süreli bir tedavi şeklidir. Hastaların çözülemeyen kederlerini, sosyal hayatta veya iş hayatındaki değişiklikleri, başkalarıyla uyuşamama ve uyumlu olmama sebebiyle çıkan çatışmaları, diğerleriyle ilgili sorunları vb. gibi sorunlu bilinçaltı kişilerarası sorunları anlamalarına yardımcı olur. İnsanların duygularını ifade etmenin sağlıklı yollarını yine iletişim becerilerini geliştirmenin yollarını ve başkalarıyla ilişkilerini doğru değerlendirmeyi öğrenmelerine yardımcı olabilir. Kişilerarası terapi en çok depresyon tedavisinde kullanılır.
Psikodinamik Terapi Nedir: Psikodinamik yaklaşım olarak da bilinen Psikodinamik terapi bir konuşma terapisidir. Psikodinamik psikoterapi olarak da adlandırılır. Psikodinamik terapi kişinin geçmişte yaşadığı kalıpları bugünkü yaşamında bilinci dışında tekrar etmesi olarak açıklanabilir. Derin kökleri çocukluğa dayanan bu duygu ve düşünceler bazen bilinçten de gizli olarak tekrar edebilir ki bunun oldukça yıkıcı etkileri olabilir. Kişi farkındalığını artırmak ve eski kalıplarını değiştirmek için terapistle birlikte çalışarak yaşamını daha iyi bir noktaya taşıyabilir.
Psikanaliz nedir: Psikanaliz daha yoğun bir psikodinamik tedavi yaklaşımıdır.
Psikanaliz seansları genellikle haftada üç veya daha fazla kez yapılır.
Destekleyici Terapi Nedir: Destekleyici terapi hastaların kendilerini geliştirmelerine yardımcı olmak için rehberlik ve özendirmeyi kullanan terapi dalıdır. Kişinin benlik saygısı yaratmaya, kaygıyı azaltmaya, sorunlarla başa çıkma mekanizmalarını güçlendirmeye ve sosyal ve toplum içinde kendini geliştirmesine yardımcı olur. Destekleyici psikoterapi, hastaların mental sağlık durumları ile ilgili sorunları çözmelerine yardımcı olur ve bu da yaşamlarının geri kalanını olumlu olarak etkiler.
Psikoterapi Nasıl Yapılır?
Farklı psikoterapi yöntemleri vardır. Örneğin; şema terapi yöntemi Jeffry Young tarafından geliştirilmiştir. Şemalar çocukluk döneminde oluşturulmuş zihinsel yapılardır. Bu yapılar bizi etkileyen uyaranın ne olduğunun anlaşılması için oluşturulmuş yapılardır. Yaşam boyu devam eden süreç olup; bebeklikten başlamaktadır. Bu terapi yönteminin amacı kişiye ait patolojin şemalarını belirleyip kişinin kendi patolojisinin farkına varmasını sağlamaktır. Yaşantısal ve bilişsel teknikler oluşturarak kişinin sorunlarıyla başa çıkma stratejileri geliştirmesini sağlamaktır.
İlk seans hem patolojisi olan kişi için hem de terapist için önemlidir. Terapist kişiyi tanımaya çalışır. Belli formlar vererek şimdiki ve geçmişteki ruhsal ve fiziksel sağlık durumunuz hakkında yazı yazmanız istenebilmektedir. Bu yazılan bilgiler ışığında terapistiniz size karşı derin bir anlayışa sahip olmasına yarımcı olabilmektedir.
Terapi süresi birkaç seans sürebilmektedir. Seans süreleri 45-60 dakika sürebilmektedir. Bu süre; terapistin en uygun tedavi şekline karar vermesi için terapistinizin durumunuzu ve endişelerinizi tamamen anlaması gerekmektedir. İlk seans kişi içinde terapist, tanıma açısından bir fırsattır. Kişi için terapistin faydalı olup olmayacağını anlaması için ilk seans önemlidir. Kişi terapiste soru sormaktan çekinmemelidir. Özellikle de terapinin başlangıcında ve istediği zaman soru sorabilmelidir. Kişinin terapistle iyi bir iletişim içinde olması etkili ve verimli bir terapi için çok önemlidir.
Psikoterapide kişinin ve terapistin takip etmesi gereken birkaç unsur vardır. Bunlar; kişi için terapistin yaklaşımını ve terapi türüdür. Terapi türünü terapist kişiye ve soruna göre kara verebilmektedir. Kişi için en uyumlu olan terapi yöntemi seçilmelidir. Hangi tür terapinin sizin için uygun olduğunu terapistiniz belirleyecektir. Gerekirse terapi şekli ve yöntemi değiştirilebilir. Tedavideki hedefler belirlenmelidir. Her seansın süresi belirlenmelidir ve kaç tane terapi seansına ihtiyacınız olduğu belirlenmelidir.
KAYNAKLAR
Borland's Illustrated Medical Dictionary. 24,baskı, Philadelphia, U'.B. Sounders Company,s.l 245.
Gordon T: Aile iletişim Dili. EAksay (Çev.j, 2.bash, Istanbul, Sistem Yayıncılık, 1996.
Frank JD, Frank JB: Persuasion and Healing:A Comperative Study of Psychotherapy. 3.Baskı, Baltimore, The Johns Hopkins L'niver-siry Press, 1991.
Kiev A: The Study of Folk Psychiatry. A Kiev:Primitive Psychiatry Today- "Magic. Faith and Heahng'de, 1. Baskı, Sew York, McMillan,1964, s.3-35.