Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) Nedir?

 

 

Saç koparma hastalığı (trikotillomani), tekrarlayan saç çekme davranışına bağlı olarak belirgin düzeyde saç kaybının meydana geldiği bir psikiyatrik rahatsızlık olarak tanımlanır. Yunanca’da “thrix” yani saç(kıl), “tillein”; çekmek ve delilik olarak çevrilen “mania” kelimelerinin birleşiminden türetilen trikotillomani terimi, ilk olarak 1889 yılında Fransız dermatolog Hallopeau tarafından tanımlanmıştır. Karşı konulmaz, tekrarlayan saç çekme dürtülerini içeren bu ruhsal bozukluk Obsesif-Kompulsif bozukluklar altında sınıflandırılır.  

 

Saç yolma hastalığı, kaşların ve kirpiklerin tamamen veya kısmen yolunması, yüzden ya da vücudun farklı bir bölgesinden kılları yolmak için tekrar eden ve karşı konulması zor bir dürtü olarak da karşımıza çıkar. Bununla birlikte kafa derisinden saç çekme, değişen derecelerde saç dökülmesine neden olabilir. Saç çekme ve ardından gelen strese bağlı saç dökülmesi, birey için sosyal ve mesleki hayatta işlevselliğin bozulması gibi birçok soruna neden olur. Şimdi gelin kişiyi trikotillomani hastalığına sürükleyen nedenleri, hastalığın belirtilerini ve tedavi yöntemlerini birlikte inceleyelim.

 

Saç Koparma Hastalığı Neden Olur?

 

Klinik çalışmalar saç yolma hastalığı neden meydana gelir sorusunun yanıtını net olarak verememektedir. Bununla birlikte, yapılan klinik çalışmalar neticesinde tekrar eden saç koparma hastalığı bazı risk faktörleri ve sağlık problemleri ile ilişkili bulunmuştur.  Bu risk faktörleri ve sağlık sorunlarını şu şekilde sıralayabiliriz.

 

Aile Öyküsü:

Saç koparma hastalığı ile ilişkili olduğu düşünülen ilk risk faktörünün genetik altyapı olduğu düşünülmektedir. Buna bağlı olarak, birinci derece yakınlarında trikotillomani belirtileri gözlemlenmiş bireylerde saç yolma hastalığı geliştirme olasılığı daha yüksek bir olasılık olarak karşımıza çıkar.

 

Yaş:

Saç koparma hastalığı, genellikle ergenlik çağının hemen öncesinde ya da ergenlik döneminde kendini gösteren bir davranış bozukluğudur. Daha net belirtmek gerekirse daha çok 10 ile 13 yaş aralığında bulunan çocuklarda daha sık gözlemlenir.

 

Diğer Davranış Bozuklukları:

Saç koparma hastalığı, bu rahatsızlıkla benzer özellikler gösteren tırnak yeme davranışı,  deri koparma ve yeme davranışı gibi beden odaklı davranış bozukluklarıyla beraber kendisini gösterebilir. Bununla birlikte trikotillomani; obsesif-kompulsif bozukluk (OKB), kaygı bozukluğu, depresyon, otizm spektrum bozuklukları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi rahatsızlıklara eşlik edebilir.

 

Stres:

Stresli durum ya da olaylar bazı insanlarda saç yolma hastalığını tetikleyebilir. Bu dönemlerde semptomlar genellikle kafa derisindeki kılların çekilmesiyle başlar, bu da çocuğun daha az endişeli veya stresli hissetmesini sağlar. Birçok insan saçlarını çektiğini fark etmez bile. Kişinin saçlarını çektiğinin farkına varması, daha fazla endişe ve utanç duygusuna yol açabilir. Bu durum; endişe verici bir durumun ortaya çıkması, ardından gelen saç yolma davranışı, bu davranış sonucunda geçici bir rahatlama, ardından endişe, utanç ve tekrar saç yolma döngüsü yaratır.

 

Cinsiyet:

Yapılan çalışmalar, ergenlik döneminde görülen saç yolma hastalığının kız ve erkek çocuklarda eşit oranda görüldüğünü göstermektedir. Yetişkinlikte gözlemlenen saç koparma hastalığı ise kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür. Yapılan bir diğer araştırma sonucu ise kadınlardaki saç koparma davranışının adet döngüleriyle ilişkili olduğunu ve adet öncesi dönemdeki ruhsal durumun trikotillomani davranışını tetikleyebildiği göstermiştir. Bütün bunlara ilaveten, hamilelik döneminde de saç koparma hastalığı belirtilerinin şiddetlenebileceği belirtilmektedir.

 

Saç Koparma Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

 

Saç yolma bozukluğunun en temel özelliği, kişinin kendi saçını tekrarlayıcı şekilde yolması olarak gösterilir. Bununla birlikte saç yolma davranışı bedenin herhangi bir kıllı cilt bölgesine de yönelebilir. Saç yolma davranışının en yaygın görüldüğü bölgeleri şu şekilde sıralayabiliriz:

·        Baş bölgesi (saçlar)

·        Kaşlar

·        Kirpikler

·        Yüz (sakal ve bıyık)

·        Kasık ve peri-rektal bölge

·        Koltuk altı

 

Saç yolma hastalığı olan kişilerde kontrolü kaybetme duygusu ve utanma gibi olumsuz duygular belirgin bir şekilde kendini gösterir. Saçları koparma dürtüsü ile ortaya çıkan gerginlik hali, tekrar eden saç yolma ve koparma davranışı ve sonrasında gelen rahatlama hissi, koparma davranışının dışında sürekli olarak saçlarla oynama; kıvırma, çekme, saçlı deri yüzeyinde kendini gösteren kelleşen bölgeler ve ilerleyici saç kaybı saç koparma hastalığı belirtileri olarak karşımıza çıkar.

 

Saç Koparma Hastalığı Tanısı Nasıl Konur?

 

Saç koparma hastalığı için doğru teşhisin konabilmesinde uzman bir hekimin muayenesi çok önemlidir. Uzman hekim hastada görülen semptomları değerlendirir, hasta öyküsünü dinler ve fiziksel muayene yapar. Trikotillomani hastalığını teşhis etmek için röntgen veya kan testleri gibi tetkikler gerekmez ancak uzman hekim gerekli gördüğü takdirde bazı cilt sorunlarının tetkik edilebilmesi için birtakım laboratuvar testleri istenebilir.

 

DSM-V’te (Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatiksel Kitabı) trikotillomani tanısı, obsesif-kompulsif bozukluk (OKB), deri yolma bozukluğu, vücut dismorfik bozukluğu ve istifleme bozukluğunu da içeren obsesif-kompulsif ve ilişkili bozukluklar bölümünde yer almakta ve şu tanı kriterleri ile açıklanmaktadır:

 

·        Saç yitimi ile sonuçlanacak biçimde kişinin yineleyici olarak saçını yolması

·        Yineleyici olarak saç yolmayı azaltma ya da durdurma girişimleri

·        Klinik açıdan belirgin bir sıkıntı ya da sosyal, iş ile ilgili alanlarda veya önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte belirgin bozulma olması

·        Saç yolma ya da saç yitiminin başka bir sağlık durumuna bağlı olmaması

·        Saç koparma hastalığı belirtilerinin başka bir ruhsal bozukluğun varlığı ile açıklanamaması

 

Saç Yolma Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?

 

Trikotilomani için ana tedavi yaklaşımı, bilişsel davranışçı terapi yaklaşımını içeren bir psikoterapi planıdır. Ayrıca tedavi programının bir parçası olarak ilaç tedavisi de uygulanır. Psikoterapi yöntemi ile hasta ilk önce hastalık belirtilerini ve hastalığı tetikleyen etmenlerin neler olduğunu öğrenir.

 

Psikoterapi tekniği aynı zamanda kişiye, dürtüyle ilişkili gerilimin bir kısmını azaltmanın bir yolu olarak gevşemeyi öğretir ve kişinin saç çekme dürtüsü ortaya çıktığında kullanmak üzere farklı bir davranış geliştirmesine yardımcı olur. Psikoterapi yönteminin etkisini arttırmak için beraberinde ilaç tedavisi de uygulanır. Bu bağlamda çok yoğun dürtüleri frenlemeye yardımcı olabilecek antipsikotik ve antidepresanlara başvurulur.

 

Trikotillomani hastalığından muzdarip birçok kişi utanç yaşar, düşük özsaygı ile mücadele eder ve saç dökülmesini gizlemek için çok çeşitli çabalar gösterir. Bir kısır döngü yaratan stres ve kaygı gibi olumsuz duygusal deneyimler genellikle saç koparmayı şiddetlendirir. Saç koparma hastalığı ile gelen saçlardaki azalmayla orantılı olarak da depresyon ve anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıklar daha da şiddetlenerek saç yolma davranışının artmasına yol açabilir. Bu sebeple, hastanın böyle bir kısır döngü içine girmemesi için hastalığın erken dönemde tespit edilip vakit kaybetmeksizin tedaviye başlanması oldukça önemlidir.

Ankara psikiyatri kliniği Erdem Psikiyatri olarak alanında uzman ekibimizle sizlere profesyonel hizmet vermeye hazırız.