Hiç nilüfer çiçeği gördünüz mü? Peki, gördüğünüz bu nilüfer çiçeğinden hoşnutsuzluk duyduğunuz ya da korktuğunuz oldu mu? Böyle bir durumla karşılaştıysanız tripofobi isimli delik fobisi olabilir! Hemen hemen herkesin hayatının belirli bir döneminde mustarip olduğu fobi ya da fobileri olmuştur. Örneğin örümcek korkusunu duymuşsunuzdur. Bununla birlikte; kimi insanlar topluluk önünde konuşmaktan korkar, kimisi uçağa binmekten, kiminin ise kapalı alan ya da açık alan korkusu vardır.
Bu saydıklarımız dünyada en sık rastlanan fobiler arasında yer alıyor. Peki, siz hiç delik gördüğü zaman korkan ya da rahatsızlık duyan birisini tanıdınız mı? Halk arasında pek fazla bilinmeyen ve çok farklı bir fobi türü olan tripofobi isimli delik fobisinden söz ediyoruz. Peki, tripofobi nedir? Gelin biraz daha yakından inceleyelim.
-nedir_27455.jpg)
Tripofobi Nedir?
Tripofobi; kişinin farklı biçimlerdeki delik görüntülerini gördüğünde korkması ya da hoşnutsuzluk yaşaması olarak ifade edilir. Tripofobik kişiye hoşnutsuzluk ya da korku hissi veren bu uyaranlar, genelde tehlikeli olmayan, zararsız görünen yuvarlakların ya da birbirine yakın deliklerin meydana getirdiği kümeler olarak karşımıza çıkar. Örneğin, tripofobiyi tetikleyen en bilinen uyaranların başında çilek gelir. Çileğin üzerinde yer alan küçük delikler tripofobik kişide hoşnutsuzluk, korku, endişe ya da iğrenme hissi uyandırır.
Tripofobi farklı insanlarda farklı tepkilere yol açabilir. Bu tepkiler mide bulantısı, kaygı, ciltte kaşınma ve hatta panik atak hissine kadar değişiklik gösterebilir. Bununla birlikte tripofobik kişilerin hoşnutsuzluk duydukları görüntüler de birbirinden farklılık gösterebilir. Kimisi nar, çilek ya da peynirde bulunan deliklerden rahatsızlık duyarken, kimi tripofobik birey ise bu basit nesnelerden rahatsızlık duymaz. Ancak bir kurbağanın sırtındaki şekillerden ya da bir yılan derisinden korkabilirler.
Tripofobi Ne Kadar Yaygın?
Tripofobi genellikle kadınlarda erkeklere kıyasla daha yaygın olarak görülür. Bununla birlikte, tripofobinin kesin prevalansı bilinmemektedir. Günümüzde dijital mecralarda, özellikle sosyal medya kanalları ve çeşitli internet sitelerinde bu rahatsızlıktan mustarip olan insanların oluşturdukları birçok grup yer almakta. Bu gruplarda yer alan binlerce kişi tripofobi ile ilgili yayınlanmış makaleler, konu ile ilgili videolar, görsel galerileri ve tripofobik kişilerde belirli semptomlara neden olan bir dizi görüntü paylaşılmakta. Bununla birlikte tripofobi dünyaca popüler olan bir korku dizisi ile de gündeme gelmiştir. “American Horror Story” isimli bu dizide mercan, arı kovanı, yüzlerde kümelenmiş olan deliklere v.b. karşı tripofobik uyaranlar geliştiren bir karakter yer alıyor.
Tripofobi, her ne kadar toplumda giderek yaygınlaşan bir rahatsızlık olsa da Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5)’na göre gerçek bir fobi olarak tanımlanmamıştır. Bir fobi olarak kabul edilip edilmeyeceği konusunda ise pek çok tartışma ve araştırma yer almaktadır. Tripofobik kişilerin delikli cisimlerle karşı karşıya geldiklerinde en sık belirttikleri duygu tiksinme olduğundan bazı araştırmacılar; insanların bu görüntülerden iğrenmesinin, bu görüntülerden gerçekten korktukları anlamına gelmediğine inanmaktadırlar.
Tripofobi Neden Olur?
Tripofobi ile ilgili yapılan çalışmalar oldukça sınırlı olduğu için tripofobi neden olur sorusunun yanıtı da henüz tam olarak aydınlığa kavuşmamıştır. Bununla birlikte ruh sağlığı uzmanlarının tripofobinin nedenleri ile ilgili birkaç teorisi bulunmaktadır. Bunlardan en yaygın olanı “insanın hastalık ve tehlikelere karşı verdiği evrimsel tepki” teorisi olarak karşımıza çıkıyor.
Amsterdam Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, tripofobi rahatsızlığının doğamız gereği tehlikeli olarak gördüğümüz kalıplara karşı doğal bir tepkinin abartılı ve aşırı genelleştirilmiş bir versiyonu olabileceğini öne sürüyorlar. Örneğin; bir kişi bilinçaltında; delikli bir nesneyi kızamık ya da çiçek hastalığında görülen şekil veya kabarcıklarla ilişkilendirebilir. Ya da bazı delik desenleri insan için tehlike arz eden zehirli bir yılan derisine benzetilebilir. Dolayısıyla bu teoriye göre tripofobi olan bireyler, bilinçaltının gönderdiği olumsuz sinyallerle tiksinti ve korku hissi yaşamaktadırlar.
Tripofobiyi Tetikleyen Faktörler Nelerdir?
Tripofobi, bir dizi nesne ya da kalıp tarafından tetiklenebilir. Bireylerin bu rahatsızlığının genellikle kümeler halinde yer alan düzensiz delikler tarafından tetiklendiği gözlemlenir. En sık rastlanan tetikleyiciler şöyle sıralanabilir:
• Cilt üzerinde yer alan kabarcıklar
• Sünger
• Çilek
• Nilüfer çiçeğinin baş kısmı
• Sabun köpüğü
• Petek
• Mercan
• Su damlacıkları
• Arı Kovanı
• Çilek
• Nar
• Mısır
• Meyve tohumları.
Tripofobi Belirtileri Nelerdir?
-nedir_29766.jpg)
Tripofobi semptomları diğer bilinen fobilerin belirtileri ile benzerlik gösterir. Tripofobi rahatsızlığından mustarip olan bireyler diğer fobilerde olduğu gibi bir takım fiziksel ve psikolojik belirtiler gösterirler. Bu belirtiler genellikle hafif olur ve kişinin günlük hayatını etkilemez. Ancak bazı kişilerde bu belirtiler günlük hayatlarını etkileyecek kadar şiddetli görülebilir. Bireylerin en sık yaşadıkları tripofobi belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
• Duygusal rahatsızlık ve tiksinme
• Kaşınma
• Titreme ve ürperme
• Mide bulantısı
• Baş dönmesi
• Çarpıntı
• Sıcak basması
• Göğüs ağrısı
• Nefes almada güçlük
• Ölüm korkusu
Tripofobi Teşhisi Nasıl Konur?
Bir kişiye tripofobi tanısı koyabilmek için kullanılan herhangi bir tripofobi testi henüz bulunmamaktadır. Bununla birlikte bir ruh sağlığı uzmanı tarafından diğer fobilere benzer şekilde; bireyin gösterdiği semptomlar, aile geçmişi, sosyal yaşantısı ayrıntılı bir şekilde gözden geçirilir ve değerlendirilir. Bazı durumlarda, kişinin ruh sağlığını etkileyebilecek veya tripofobi benzeri belirtilere yol açabilecek diğer bozuklukları ayırt etmek için fiziki muayene, laboratuvar testleri ve beyin görüntüleme işlemleri yapılabilir.
Tripofobi Nasıl Tedavi Edilir?
Tripofobi için belirli bir tedavi olmamasına rağmen, diğer spesifik fobiler için kullanılan tedavi yöntemlerinin birçoğunun tripofobi semptomlarını da hafifletmesi muhtemeldir. Bir fobinin tedavisi hiç de kolay olamamakla birlikte rahatsızlığın tedavisinde; psikoterapi, hipnoz, maruz bırakma ve psikolojik danışmanlık yöntemleri kullanılır. Psikoterapi seçenekleri genellikle, sertifikalı bir ruh sağlığı uzmanı tarafından bilişsel davranışçı terapi yöntemini içerir. Maruz bırakma tedavisi, bireyleri tripofobiyi tetikleyen durumlara maruz bırakmayı içerir. Maruz bırakma yöntemi kişiye; tetikleyicilere uyum sağlama fırsatı vererek korkularını daha iyi yönetmesini sağlar.
Bireyin durumuna ve geçmiş tedavilere bağlı olarak, bir psikiyatri uzmanı, tripofobi semptomlarını yönetmek için bazı ilaçları da reçete edebilir. Psikoterapi ile birlikte anksiyete ya da panik atak semptomlarını önlemeye veya azaltmaya yardımcı olabilecek, artan kalp hızı, terleme ve baş dönmesi gibi korkuyla ilgili semptomları azaltabilecek ilaçlar uzman hekim kontrolünde kullanılabilir.
Pek çok insanın fobileri ve mantıksız korkuları vardır ve doğru yardımla bunların üstesinden gelmek mümkündür. Tripofobi rahatsızlığı Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5)’na göre her ne kadar tanınan bir fobi olmasa da, günlük yaşam için potansiyel bir tehdit olabilir. Düzensiz desenler veya kümelenmiş delikler içeren uyaranlarla karşılaştığınızda, diğer spesifik olmayan semptomların yanı sıra iğrenme, korku ya da endişe duygularını yoğun olarak yaşıyorsanız tripofobi isimli delik fobiniz olabilir. Bu durumda fobiler ve anksiyete bozukluklarının tedavisinde Erdem Psikiyatri Kliniği'nde alanında uzman bir psikoterapist veya bir psikiyatri uzmanına başvurarak tedavi yolculuğunuza başlayabilirsiniz.